Stanisław Gostkowski (poeta)

---

Biografia

Stanisław Gostkowski, poeta o głębokich korzeniach związanych z Kościerzyną i Gdańskiem, tworzył dzieła, które w pełni odzwierciedlają nowofalowe podejście oraz elementy tzw. poezji lingwistycznej. Jego prace z pewnością mogą być uznane za prekursorskie dla ruchu zwanego Nową Prywatnością, choć sam Gostkowski stale pozostawał w pewnej odmienności i oryginalności w swojej twórczości.

Urodziny Stanisława miały miejsce w Kościerzynie, w budynku przy ul. Długiej 17 (wówczas ul. Bieruta), który niestety zniknął z krajobrazu w 2018 roku. Był przedostatnim z sześciorga dzieci Jana i Walerii, z domu Kropidłowskiej. Poeta miał szczęście wychowywać się w domu pełnym miłości i wsparcia ze strony rodziny.

Jego ojciec, wcześniej przed wojną, aktywnie działał jako lokalny społecznik oraz członek Stronnictwa Ludowego. W okresie II wojny światowej został uwięziony w Stutthofie, jednak w tajemniczych okolicznościach udało mu się ocalić życie. Przez ostatnie lata wojny ukrywał się przed okupantami, co ukazuje niezwykłą determinację jego rodziny.

Stanisław Gostkowski z sukcesem ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Wybickiego w Kościerzynie w 1966 roku, a następnie podjął studia polonistyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku, przystępując do Zrzeszenia Studentów Polskich. W 1967 roku został zwolniony z służby wojskowej, co pomogło mu skupić się na pasji literackiej.

W 1970 roku miał przyjemność zwiedzić Moskwę, Kijów oraz Krym w ramach studenckiej wycieczki. Rok później, z dumą zakończył studia magisterskie na Uniwersytecie Gdańskim, uzyskując tytuł magistra filologii polskiej. Jego praca magisterska, dotycząca poetyckiej i prozatorskiej twórczości Edmunda Puzdrowskiego, została oceniona wysoko przez jego mentora, prof. Andrzeja Bukowskiego.

7 sierpnia 1971 roku, w Kościerzynie, odniósł radość z małżeństwa z Anną Fajnd, absolwentką filologii polskiej UG, która przed studiami mieszkała w Radomiu. Ślub kościelny miał miejsce 28 sierpnia 1971 roku. Od tego momentu jego życie zawodowe nabrało tempa: w Kościerzynie zajął stanowisko kierownika czytelni w miejskiej bibliotece, a jednocześnie pełnił rolę wychowawcy w internacie Zespołu Szkół Budowlanych.

W 1978 rok przyniósł mu zmianę miejsca zamieszkania – poeta przeprowadził się z rodziną do Gdańska, gdzie podjął pracę jako kustosz w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. J. Conrada. Wkrótce potem rozpoczął przewód doktorski, badając twórczość poetów Wybrzeża Gdańskiego po 1945 roku, pod opieką prof. dr. Andrzeja Bukowskiego. Niestety, jego dysertacja nigdy nie została ukończona, chociaż fragmenty tej pracy były publikowane w prasie.

W 1985 roku znalazł się na rencie, podejmując różne przedsięwzięcia, w tym rolę kustosza w Klubie Pisarza, mieszczącym się przy ul. Mariackiej, a także jako wychowawca w internacie Zespołu Szkół Budowlano-Architektonicznych w Gdańsku.

Osobiste życie Gostkowskiego nie uniknęło cieni – w 1991 roku po raz pierwszy trafił na odwyk w Wojewódzkim Szpitalu Psychiatrycznym w Gdańsku. W 1992 roku, 11 września, zmarł jego ojciec Jan, co z pewnością wpłynęło na poetycką duszę Stanisława.

Ostatnie lata życia stanowiły dla Gostkowskiego ogromne wyzwanie. Zmagał się z wieloma chorobami, co wiązało się z jego problemami finansowymi z lat 90-tych. Wielokrotnie spędzał długie chwile w towarzystwie innych, często nadużywających alkoholu, na tzw. „betonach” w dzielnicy Piecki-Migowo, gdzie ludzie często spotykali się, by wspólnie zapomnieć o trudach życia codziennego.

Ostatecznie Stanisław Gostkowski odszedł z tego świata w wyniku niewydolności krążeniowo-oddechowej, która mogła być spowodowana śpiączką cukrzycową, 28 października 2000 roku w Domu Literatury w Warszawie, w wieku 52 lat, podczas Warszawskiej Jesieni Poetyckiej. Lekarz, który potwierdził jego zgon, nie zlecił przeprowadzenia sekcji zwłok, co pozostawia wiele niewiadomych w jego życiu.

Twórczość

Stanisław Gostkowski, znany poeta związany z Kościerzyną oraz Gdańskiem, zrobił swoje pierwsze literackie kroki pod skrzydłami Tymoteusza Karpowicza. To właśnie jego twórczość pozostaje istotna dla polskiej literatury do chwili obecnej.

Poezja Gostkowskiego nawiązuje do kierunków, takich jak nowa fala oraz poezja lingwistyczna, co czyni ją prekursorską dla idei tzw. nowej prywatności. Choć do tej pory czeka na rzetelną ocenę ze strony krytyki, jest to bez wątpienia istotna część kanonu polskiej poezji lat 70. i 80.

Swoją debiutancką twórczość rozpoczął w 1967 roku, gdy wiersz Zmęczenie ukazał się w lubelskim dwutygodniku „Kamena”. W następnym roku jego utwór Wyznanie także zagościł na łamach „Kameny”. W tym okresie był aktyw uczestnikiem studenckiego Klubu Wysepka, gdzie brał udział w organizowanych turniejach poetyckich.

W okresie 1971-1972 opublikował dwa znane bloki wierszy w czasopiśmie „Odra”. Te publikacje przyniosły mu znaczącą popularność, mimo że dotarły do czytelników po śmierci Rafała Wojaczka, jego rówieśnika, który stał się znaczącą postacią młodej poezji wrocławskiej.

W 1973 roku na rynku zadebiutował arkuszem poetyckim Poświęcenie uczciwości, a rok później wydał w Wrocławiu arkusz zatytułowany Razem, gdzie wstęp napisali Bogusław Kierc oraz Marek Garbala. Debiutancki tom poezji pt. nie chowajcie mnie żyjącego ukazał się w 1974 roku i przyniósł mu nagrodę Wiatr od Morza, co było wynikiem uznania jego twórczości przez miesięcznik „Litery” oraz Klub Studentów Wybrzeża „Żak”. W tym samym roku zdobył również laury Turnieju Jednego Wiersza na Kłodzkiej Wiośnie Poetyckiej.

W 1978 roku znów zaskoczył czytelników swoim tomem pt. Wyłącznie twoja osobista sprawa, na który czekano z niecierpliwością. Jednak największe zainteresowanie wzbudził jego wiersz pt. cisza, który w 1980 roku zaowocował II wyróżnieniem podczas Ogólnopolskiego Turnieju Poezji Społecznie Zaangażowanej o Nagrodę Czerwonej Róży, będącego jednym z najstarszych konkursów w Polsce.

Następnie ukazał się tom Marsz gladiatorów w 1983 roku oraz Nagroda Pierścienia za całokształt twórczości przyznana w 1984 roku przez Klub Studentów Wybrzeża „Żak”. W 1989 roku jego tom Śmierć ma słodki zapach ukazał się dzięki staraniom Andrzeja Krzysztofa Waśkiewicza, który był redaktorem tego wydania.

W kolejnych latach Gostkowski publikował wiele wierszy, a także tomików, w tym w 1998 roku Ja jestem piekłem nie inni, odzwierciedlających jego twórczy zamysł. W 2007 roku, na skutek jego inicjatywy oraz wsparciu wojewódzkiego krytyka Wojciecha Borosa, zorganizowano Konkurs Jednego Wiersza im. Stanisława Gostkowskiego, który odbywał się czterokrotnie. Od 2008 roku świętujemy jego pośmiertny tom pt. Z każdym dniem narasta lęk, który został wznowiony w opracowaniu Andrzeja Krzysztofa Waśkiewicza.

Ważnym aspektem twórczości Gostkowskiego jest jego bogata korespondencja, z których część trafiała do Marianny Bocian i Bogusława Kierca. Zawiera ona także listy od wielu ważnych postaci polskiej literatury. Oprócz tego, jego poezje i recenzje ukazywały się w licznych czasopismach ogólnopolskich, a wiersze tłumaczono na wiele języków, co dowodzi ich szerszego zasięgu.

23 stycznia 2020 roku światło dzienne ujrzała książka Król „betonów”. Poezje wybrane, która łączy znane i nieznane wiersze Gostkowskiego oraz fragmenty jego korespondencji. Promocja miała miejsce w Nadbałtyckim Centrum Kultury w Gdańsku i zbiegła się z szerszą refleksją nad jego twórczością.

Stanisław Gostkowski był autorem wielu tomów poezji, w tym:

• nie chowajcie mnie żyjącego, tom poezji, Gdańsk 1974,
• wyłącznie twoja osobista sprawa, tom poezji, Gdańsk 1978,
• Marsz gladiatorów, tom poezji, Gdańsk 1983,
• Śmierć ma słodki zapach, tom poezji, Warszawa 1989,
• Piekło, tom poezji, Gdańsk 1993,
• Ja jestem piekłem nie inni, tom poezji, Gdańsk 1998,
• Z każdym dniem narasta lęk. Wiersze ostatnie, tom poezji, Gdańsk 2008.

---

Oceń: Stanisław Gostkowski (poeta)

---