Aleksander Majkowski


Aleksander Majkowski, znany również w języku kaszubskim jako Aleksander Majkòwsczi, to postać niezwykle istotna w kontekście kultury kaszubskiej. Urodził się 17 lipca 1876 roku w Kościerzynie, a jego życie dobiegło końca 10 lutego 1938 roku w Gdyni.

Majkowski był wieloaspektowym twórcą – jego dorobek obejmuje nie tylko prozę, ale również poezję, dramaty oraz działalność dziennikarską. Był też wybitnym liderem Towarzystwa Młodokaszubów, organizacji, która przyczyniła się do rozwoju regionalnych tradycji i języka kaszubskiego.

W swojej karierze pełnił wiele ról, m.in. był prezesem Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów. Angażował się w życie społeczne, kulturalne i polityczne regionu, co podkreśla jego znaczenie jako działacza. Dodatkowo, w dorobku Majkowskiego znajduje się tytuł doktora medycyny, co czyni go także wykształconym lekarzem.

Życiorys

Aleksander Jan Alojzy Majkowski przyszedł na świat 17 lipca 1876 roku w Kościerzynie, w rodzinie gospodarza. Jako najstarszy z pięciorga dzieci, całe swoje dzieciństwo spędził w tym malowniczym miasteczku. Edukację rozpoczął w lokalnej szkole ludowej, a w latach 1885–1890 kontynuował naukę w niemieckim progimnazjum, gdzie nie raz wspierany był stypendium Towarzystwa Pomocy Naukowej w Chełmnie. Przełomowym momentem dla jego rozwoju była decyzja o przeniesieniu się w 1891 roku do gimnazjum w Chojnicach, gdzie zamieszkiwał w konwikcie. Tam zafascynował się polską literaturą oraz historią. W 1895 roku uzyskał świadectwo dojrzałości.

W początkowych latach miał w planach studia teologiczne, pragnąc zostać księdzem. Jednak wkrótce zmienił kierunek i zapisał się na uniwersytet w Berlinie, gdzie w 1897 roku rozpoczął studia medyczne. Równocześnie angażował się w działalność społeczną, prowadząc wykłady dla polskiej społeczności. W 1898 roku brał udział w odsłonięciu pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie, a rok później zadebiutował jako poeta, publikując wiersz „Pielgrzymka Wejherowska” oraz satyrę „Jak w Kòscérznie kòscelnégò òbrelë abò Piãc kawalerów a jednô jedinô brutka”.

W 1900 roku przeniósł się na studia do Greifswaldu, gdzie zaczynał poznawać historię tych ziem. Działał w organizacjach studenckich, takich jak koło „Zet” czy „Adelphia”. Jednak za swoją działalność polityczną został w 1901 roku relegowany z uniwersytetu. Kontynuował studia w Monachium, gdzie aktywnie uczestniczył w Towarzystwie Studentów Polaków, a także założył Towarzystwo „Vistula”. Ukończył studia w 1903 roku, a po uzyskaniu absolutorium udał się do Zurychu, gdzie napisał pracę doktorską, broniąc ją u prof. Johannesa Rückerta w Monachium. W 1904 roku otrzymał tytuł doktora i powrócił na Kaszuby, gdzie rozpoczął praktykę lekarską w Gdańsku, a równocześnie włączył się do działań kulturalnych i społecznych.

W 1905 roku objął stanowisko redaktora naczelnego „Gazety Gdańskiej” oraz „Drużby. Pisma dlö polscich Kaszubów”. Wydał także zbiór poezji kaszubskich pod tytułem „Spiewe i frantówci”. Równolegle aktywował się w działalności kulturalnej, przejawiająjąc zainteresowanie folklorem kaszubskim i współpracując z innymi działaczami, m.in. z I. Gulgowskim i F. Lorentzem. W 1908 roku rozpoczął wydawanie miesięcznika „Gryf. Pismo dla spraw kaszubskich”, kształtując jego program kulturalno-polityczny.

W 1912 roku, gdy osiedlił się przy ul. Bohaterów Monte Cassino w Sopocie, zainaugurował pracę w Towarzystwie Młodokaszubów dla podnoszenia kulturalnego oraz ekonomicznego poziomu Kaszub. W 1913 roku założył Muzeum Kaszubsko-Pomorskie, a także publikował przewodnik po Kaszubach „Zdroje Raduni. Przewodnik po Szwajcarii Kaszubskiej”. Współpraca z niektórymi działaczami oraz przedstawicielami kleru nie zawsze była satysfakcjonująca i spotkała się z opozycją. Po wybuchu I wojny światowej wciągnięto go do armii pruskiej jako lekarza, a swoje wspomnienia z tych lat uwiecznił w pamiętnikach oraz utworach literackich.

Po wojnie, w lipcu 1918 roku, powrócił do Sopotu i zaangażował się w działalność polityczną. W 1919 roku współtworzył Koło Demokratyczne na Prusy Królewskie i Warmię, a także został redaktorem „Dziennika Gdańskiego”. Na przestrzeni lat pełnił różne funkcje wojskowe i administracyjne, przyczyniając się do rozwoju regionu i organizacji kaszubskiej. W Grudziądzu zorganizował Wystawę Sztuk Pięknych Artystów Pomorskich, którą otworzył Józef Piłsudski.

Majkowski ożenił się 6 października 1921 roku z Aleksandrą Komorowską (primo voto Starzyńską). Po ślubie osiedlił się w Kartuzach, a jego życie rodzinne toczono w świecie literackim i medycznym. Tworzył i publikował znaczną część swoich prac. Pracował jako lekarz, z powołania pomagając ubogim, co powodowało, że często żył w niedostatku. Jego zbiory dotyczące sztuki ludowej oraz życie Kaszubów fotografował i dokumentował z pomocą sekretarza Feliksa Marszałkowskiego.

W 1923 roku otrzymał z rąk prezydenta Stanisława Wojciechowskiego Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski za swoje zasługi społeczne. Linia jego działalności kulturalnej i politycznej szybko przyciągnęła zainteresowanie mediów, a Majkowski stał się postacią kontrowersyjną, oskarżaną o różne przewinienia.

Kiedy rozczarowany warunkami po wojnie odsunął się od życia publicznego, skupił się na literaturze oraz wsparciu młodych kaszubskich działaczy, współpracując z Zrzeszeniem Regionalnym Kaszubów. To właśnie ich pismo „Zrzesz Kaszëbskô” chętnie wspierał i promował. W 1934 roku wrócił na łamy prasy oraz nawiązał współpracę z pojęciem „Gryf”. W 1935 roku opublikował pierwszą część powieści „Żëcé i przigòdë Remùsa”, a także otrzymał nagrodę Polskiej Akademii Literatury – Srebrny Wawrzyn Akademicki, który wręczono mu z rąk wybitnych postaci literackich, w tym Juliusza Kaden-Bandrowskiego.

W 1936 roku jego literacki dorobek wzbogacił się o prace takie jak „Gramatyka kaszubska”, a także nowa wersja „Przewodnika po Szwajcarii Kaszubskiej”. Pomimo jego licznych publikacji, zmagał się z wieloma trudnościami, zarówno zdrowotnymi, jak i w relacjach społecznych.

Niestety, jego życie zakończyło się 10 lutego 1938 roku, kiedy zmarł na niewydolność serca w szpitalu Sióstr Miłosierdzia Św. Wincentego à Paulo w Gdyni. Jego ostatnie pożegnanie miało miejsce 14 lutego, a spoczął na cmentarzu przy tamtejszej kolegiacie.

Po jego śmierci ukazała się „Historia Kaszubów”, a także „Żëcé i przigòdë Remùsa”, które cieszyły się dużym zainteresowaniem. Dzieła te były wielokrotnie wznawiane, a w 1964 roku Lech Bądkowski przetłumaczył powieść na język polski. Jego wkład w rozwój literatury oraz kultury kaszubskiej pozostaje nieoceniony, a jego postać jest uroczyście upamiętniana na Kaszubach. Wiele miejsc, jak w Gdyni, Lęborku, Wejherowie czy Sopocie nosi jego imię, a szkoła oraz szpital w Kartuzach noszą nazwisko pisarza. Po 2008 roku, ogłoszonym Rokiem Aleksandra Majkowskiego, zorganizowano wiele inicjatyw na jego cześć, co świadczy o trwałym wpływie jakie wywarł na swoje otoczenie.

Twórczość

Pielgrzymka wejherowska, wydana w Gdańsku w 1899 roku, a następnie wznowiona w Gdyni w 1992 roku, to jedno z wczesnych dzieł autora.

Jak w Koscérznie koscelnygo obrele abo Pięc kawalerów a jedna jedyno brutka. W osem spiewach…, pojawiło się najpierw w Gdańsku w 1899 roku, a później było dostępne w Gdańsku-Kościerzynie w 2008 roku.

Zur Frage nach der klinischen Bedeutung der punktierten Erythrocyten bei chronischem Saturnismus, monografia opublikowana w Monachium w 1904 roku, to praca doktorska autora, która podniosła kwestie medyczne i biologiczne.

Spiewe i frantówczi, wydane w Poznaniu w 1905 roku, to zbiór tekstów, który łączy folklor z literaturą.

Przewodnik po wystawie ludoznawczej kaszubsko-pomorskiej w Kościerzynie 1911 roku, stworzony przez Komitet Wystawowy, ukazał się w Kościerzynie w 1911 roku i przybliżał lokalną kulturę.

Zdroje Raduni. Przewodnik, który ukazuje „Szwajcarię Kaszubską” z mapą oraz 22 ilustracjami, opublikowany przez Polskie Towarzystwo Krajoznawcze w Warszawie w 1913 roku.

Przewodnik po Szwajcarii Kaszubskiej, dostępny w Warszawie w 1924 roku, był kolejnym ważnym tytułem podkreślającym walory regionu.

Przewodnik po Kaszubskiej Szwajcarii, wydany przez Wydział Powiatowy powiatu kartuskiego w Kartuzy w 1936 roku, dostarczał informacji turystycznych dla odwiedzających.

Żëcé i przigodë Remusa. Zvjercadło kaszubskji, opublikowane w Toruniu w 1938 roku, oferowało powieść w kaszubskiej pisowni z lat 30., wizualizując życie i legendy regionu.

Historia Kaszubów, wydana przez Stanicę w Gdyni w 1938 roku, to sztandarowa publikacja dotycząca kultury i historii narodu kaszubskiego.

Wiersze i frantówci, dostępne w Wydawnictwie Morskim w Gdyni w 1957 roku, były zbiorem poezji, który odzwierciedlał piękno mowy kaszubskiej.

Pomorzanie. Powieść, która ukazała się w Gdańsku w 1973 roku, wprowadzała czytelnika w świat kaszubskiej obyczajowości.

Strachë i zrękovjinë. Frantówka w trzech aktach, wydana w Gdańsku w 1976 roku, stanowiła przykład lokalnej dramaturgii, przyciągając uwagę krytyków teatralnych.

Remus w Zwadze, wydany w Gdańsku w 1987 roku, to kolejna powieść w dorobku autora, eksplorująca tematykę kaszubskiej mitologii.

Pamiętnik z wojny europejskiej roku 1914, opublikowany w Wejherowie-Pelplin w 2000 roku, opisuje osobiste doświadczenia i refleksje z czasów zawirowań wojenna.

Odznaczenia

Wśród licznych osiągnięć Aleksandra Majkowskiego, nie można pominąć jego znakomitych odznaczeń, które odzwierciedlają jego wkład w rozwój kultury i nauki w Polsce.

  • krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 24 kwietnia 1923,
  • złoty krzyż zasługi, otrzymany 8 lutego 1930,
  • srebrny wawrzyn akademicki, przyznany 5 listopada 1935.

Bibliografia przedmiotowa

W literaturze dotyczącej Aleksandra Majkowskiego można znaleźć szereg wartościowych pozycji, które przybliżają jego życie oraz twórczość. Oto niektóre z nich:

  • Józef Borzyszkowski, „Aleksander Majkowski (1876–1938). Biografia historyczna”, Gdańsk: Instytut Kaszubski; Wejherowo: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, 2000, ISBN 83-89079-10-0 oraz ISBN 83-911638-9-X,
  • Wiktor Pelpliński, „Aleksander Majkowski jako twórca „Gryfa” oraz Towarzystwa Młodokaszubów (1908–1912)”, [w:] Literatura kaszubska – książka, twórca i biblioteka, Instytut Kaszubski, Gdańsk 2000, ISBN 83-914815-1-4,
  • Augustyn Klemens Hirsz, „Kronika życia i twórczości Aleksandra Majkowskiego”, Banino 2008,
  • Henryk Kotowski, „Sylwetki pomorskie – wspomnienie o dr. Aleksandrze Majkowskim”, „Jantarowe Szlaki”, nr 1/86, 1970, s. 13–21.

Przypisy

  1. ale AleksanderA. Majkowski, Historia Kaszubów [online], polona.pl [dostęp 22.01.2021 r.]
  2. AleksanderA. Majkowski, Przewodnik po Kaszubskiej Szwajcarji [online], polona.pl [dostęp 22.01.2021 r.]
  3. AleksanderA. Majkowski, Przewodnik po Szwajcarji Kaszubskiej [online], polona.pl [dostęp 22.01.2021 r.]
  4. AleksanderA. Majkowski, Zdroje Raduni: przewodnik po tak zw. Szwajcaryi Kaszubskiej [online], polona.pl [dostęp 22.01.2021 r.]
  5. AleksanderA. Majkowski, Spiewe i frantówci [online], polona.pl [dostęp 22.01.2021 r.]
  6. AleksanderA. Majkowski, Jak w Koscérznie koscelnyego obrele abo Pięc kawalerów a jedna jedyno brutka [online], polona.pl [dostęp 22.01.2021 r.]
  7. Izabella Trojanowska "Kartuzy i okolice" Krajowa Agencja Wydawnicza 1983 r., ISBN 83-03-00250-3, s. 12
  8. M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306
  9. M.P. z 1930 r. nr 33, poz. 55
  10. M.P. z 1923 r. nr 100 Dekret z 24.04.1923 r.

Oceń: Aleksander Majkowski

Średnia ocena:5 Liczba ocen:10